Staat aansprakelijk voor schade PAS-melders en PAS-vergunninghouders?

PAS-bedrijven verkeren al jaren in een impasse. Na de nietigverklaring van de PAS op 29 mei 2019 beschikken PAS-melders niet meer over een geldige toestemming (vergunning) voor hun gemelde activiteiten. Dit geldt ook voor bedrijven waarbij de PAS-vergunning alsnog is vernietigd. Zij verkeren al tijden in onzekerheid over handhaving, legalisatie en mogelijkheden voor verdere bedrijfsuitbreiding. Door het wegvallen van de toestemming lijden veel veehouders ook schade. Omdat de PAS-wetgeving onverbindend was, is de Staat aansprakelijk voor de schade, die PAS-bedrijven lijden. Maar wat kun je hier nu mee?

Hoe zat het ook al weer?

Per 1 juli 2015 is de PAS-wetgeving in werking getreden. Deze maakte wijziging/uitbreiding van activiteiten mogelijk als ook de stikstofdepositie op Natura 2000 gebieden (een beetje) toenam. Deze toename werd gecompenseerd door onder andere toekomstige emissiematigende activiteiten of verbetering van de natuur. De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State achtte deze wijze van toestemmingverlening in strijd met de Europese Habitatrichtlijn. Daarom heeft de Afdeling de PAS onverbindend verklaard in haar uitspraak van 29 mei 2019 (ECLI:NL:RVS:2019:1603). Hiermee is het wettelijk kader voor de gerealiseerde wijzigingen/uitbreiding komen te vervallen.

Juridische gevolgen vernietiging PAS

Uit de wet en jurisprudentie volgt dat wanneer een wet (of besluit) wordt vernietigd, de onrechtmatigheid hiervan vaststaat. De PAS-wetgeving was onverbindend en daarmee onrechtmatig. De Staat is dan aansprakelijk voor de schade die personen/bedrijven door de onrechtmatige wetgeving lijden. De schade die de Staat moet vergoeden, moet een direct gevolg zijn van het wegvallen van de PAS-toestemming.

Is er schade?

De vraag is natuurlijk: is er al schade? Globaal valt hierover het volgende te zeggen:

1. Als de gemelde PAS-activiteit nu onveranderd kan voortduren en er nog geen handhaving is, is wat dit betreft (nog) geen schade. Dit verklaart mede het directe belang van de minister om handhaving van derden (MOB) op afstand te houden (geen adresgegevens te delen) en de activiteiten van de PAS-melders te legaliseren;

2. Als een bedrijf (ingezet door handhaving) moet afschalen tot een stikstof-vergunbaar niveau, is de gederfde winst schade, die in direct causaal verband staat;

3. Als een PAS-melder investeringen moet doen (bijvoorbeeld aankoop ammoniak) om weer een vergunning (toestemming) te krijgen voor dezelfde activiteiten waarvoor de PAS-melding van gedaan/PAS-vergunning was verleend, is dit schade. Deze staat ook in direct causaal verband met de vernietiging van de PAS-toestemming;

4. In afwachting van de legalisatie zitten veel PAS-melders met hun bedrijf op slot. Het enkele feit dat je niet verder kunt investeren/ontwikkelen/uitbreiden, is op zich geen schade;

5. Advieskosten om de gemelde activiteiten te laten legaliseren, zijn in principe ook schade, die voor vergoeding in aanmerking moet komen. Door een landelijke subsidieregeling met een eenmalige vergoeding van € 1.600,–, is deze schade (grotendeels) gedekt en pareert de minister zo een vordering tot schadevergoeding;

6. Leges bij een vergunningaanvraag voor legalisatie zijn wel schade, die voor vergoeding in aanmerking moeten komen.

Legalisatieprogramma PAS-melders

De minister gaat dit jaar beginnen met een legalisatieprogramma voor PAS-melders en bedrijven, die niet PAS-meldingsplichtig waren. De minister zal hiervoor stikstofruimte benutten, die vrijkomt bij het stoppen van andere agrarische bedrijven (stikstofruimte uit bronmaatregelen). Dit wordt een traject van lange adem. Zolang er in de tussentijd geen handhaving plaatsvindt, zal de schade na een onherroepelijk toestemming mogelijk klein zijn.

Gedupeerde PAS-vergunninghouders

Er zijn ook bedrijven, die onder de PAS een vergunning hebben gekregen. Als die onherroepelijk is, zitten zij snor. Als door bezwaar of beroep door derden de PAS-vergunning is vernietigd enkel en alleen door de onverbindendheid van PAS, hebben zij een groter probleem. Het legalisatieprogramma ziet niet op hen, terwijl zij de meeste stikstof nodig hebben om de eerder PAS-vergunde activiteiten voort te zetten. Afwachten lijkt mij niet raadzaam. Voor deze bedrijven is het ook raadzaam een gesprek te gaan met de provincie, en daarnaast de Staat aansprakelijk te stellen! Wacht niet op een legalisatietraject dat niet voor deze bedrijven is bestemd of dat de provincie door de rechter gedwongen overgaat tot handhaving!

Let op verjaring

Een vordering tot vergoeding van schade verjaart na vijf jaar, nadat u bekend bent geworden met de schade en de aansprakelijke persoon. U kunt dan 29 mei 2024 aanhouden. Als u nog geen zekerheid heeft over schade of u wilt nog niet procederen, zorg dan wel dat u de verjaring van uw vordering stuit.

Vragen?

Heeft u vragen over schade in uw situatie? Bel gerust.

Jacoline Kroon

Auteur: Jacoline Kroon

mr ir J.M.M. (Jacoline) Kroon

E: jkroon@aens.nl

T: 085 – 48 77 406