Mediation en het familiebedrijf

In dit artikel sta ik stil bij mediation en het familiebedrijf. Daar is aanleiding voor omdat mediation zich steeds verder ontwikkelt naar een volwaardig vakgebied. Op jaarbasis vinden inmiddels circa 60.000 mediations plaats waarvan circa 3000 op verwijzing door de rechter. Eigenaren, partners en werknemers in familiebedrijven vinden vaker de weg naar een mediator om hun geschil of conflict op te lossen. In dit artikel zal ik het onderwerp nader verkennen door de werkwijze van mediation bij een geschil in een familiebedrijf te bespreken.

Familiebedrijven

Familiebedrijven vormen wereldwijd het economische landschap. Volgens schattingen zou 80% van alle ondernemers in de wereld in het bezit zijn van of geleid worden door families. In het samenwerken, bij het overdracht- en opvolgingsproces, kunt u te maken krijgen met conflicten binnen het bedrijf. Verder kan het bedrijf last krijgen van uitval door ziekte, toename van werkdruk, bedrijfsaanpassing als gevolg van wet- en regelgeving of dient het bedrijf te worden verdeeld als gevolg van overlijden.

Werkwijze

Mediation in het familiebedrijf kan zich als volgt bijvoorbeeld voordoen. Ouders willen hun tuinbouwbedrijf overdragen aan één van hun kinderen. De onderhandelingen hierover lopen vast en de emoties lopen op. De accountant van het bedrijf zoekt een MfN-geregistreerd mediator uit en verwijst door. Deze mediator nodigt op korte termijn alle betrokkenen uit voor een gezamenlijk gesprek, waarbij de MfN standaard mediationovereenkomst alvast wordt toegezonden. Deze overeenkomst vormt samen met het reglement en de gedragsregels de voorwaarden waaronder de mediation plaatsvindt.

Bij het eerste kennismakingsgesprek wordt informatie uitgewisseld. Wat is er gebeurd? Wat is de oorsprong van het bedrijf? Hoe komt het dat u er samen niet uitkomt? Wat streeft men na? Waar heft u elkaar dwars gezeten? Het is mogelijk om in een apart gesprek met ieder afzonderlijk over wensen, mogelijkheden en belangen te spreken. Een dergelijk gesprek heet caucus, zonder dat de ander over de inhoud daarvan wordt geïnformeerd. Wel vindt er een algemene terugkoppeling van de caucus plaats naar de anderen in een gezamenlijke bespreking.

Een tweede afspraak volgt, waarin meestal de accountant van het bedrijf bij het gesprek aanwezig is. De accountant kan aan de hand van berekeningen het perspectief, de kansen en de risico’s van de bedrijfsovername toelichten. Hierop volgt discussie. De opvolger doet zijn verhaal. De ouders vertellen hun verhaal. Ergernissen en miscommunicatie worden uit de weg geruimd en zo ontstaat er ruimte om te onderhandelen.

In de derde en zo nodig volgende bijeenkomsten, wordt gesproken op welke wijze het bedrijf al dan niet wordt overgedragen en volgt een afronding door ondertekening van een vaststellingsovereenkomst. De kans op slagen van dit traject ligt hoger dan 85%. Helaas wordt mediation in werking gezet als de verhoudingen al verzuurd zijn, na maanden of zelfs jaren van vele vruchteloze pogingen of na inzet van gerechtelijke procedure(s). Mediation leent zich uitstekend om bij het ontstaan van een geschil in te zetten en bij voorkeur voordat het kalf is verdronken en de put moet worden gedempt. Het is een vorm van alternatieve geschilbeslechting, die met behulp van de accountant van het bedrijf en desgewenst met inschakeling van andere deskundigen (taxateur, fiscalist) tot afronding wordt gebracht. De mediator moet in staat worden geacht om alle betrokkenen om de tafel te krijgen die er in de kwestie toedoen en bereid zijn zich te conformeren aan de gesloten mediationovereenkomst.

Deelname aan mediation is vrijwillig

Van de mediator mag worden verwacht dat deze zich inzet om het vertrouwen van u te krijgen om u neutraal, creatief en voortvarend te begeleiden. De mediator zet zich met alle vaardigheden en stijlen in met als doel om u in plaats van tegen elkaar samen naar het probleem te laten kijken. De mediator is intern actief, gedraagt zich terughoudend bij het aandragen van oplossingen. De mediator zorgt er voor dat u informatie onderling uitwisselt door er nadrukkelijk naar te vragen. Juist ook daar waar volgens u de communicatie is misgelopen. Hierdoor wordt het geschil in de beslotenheid van mediation al doende door u opgelost. Waar de mediator zich op zal richten bij inschakeling bij een conflict in een familiebedrijf hangt geheel af van de zaak die zich aandient. Familiebedrijven kenmerken zich door sterke persoonlijke en zakelijke verbanden met gemeenschappelijke belangen. De mediator dient over vaardigheden en analyse methoden te beschikken die verborgen contracten en opdrachten binnen het familiebedrijf onderzoeken. Welke familie(ruzie-)patronen zijn er binnen het bedrijf in de loop van de generaties ontstaan? Waar ligt de loyaliteit? Bij de grondlegger? Bij de opvolger(s)? Wat is de positie van andere familieleden? Zijn er patronen die zich herhalen? Door het tijdig inschakelen van een neutrale derde, zonder enige macht tot het nemen van besluiten, bestaat er een grote kans dat u in staat bent om zelf het conflict of vraagstuk op te lossen.

Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met mr ir Wilma de Jongh, MfN registermediator en advocaat:

Wilma de Jongh

Auteur: Wilma de Jongh

mr ir W. (Wilma) de Jongh

E-mail: wdejongh@aens.nl

T: 085 – 48 77 405