Wanneer je als stel een kinderwens hebt, komt daar veel bij kijken. In deze blog is bijzondere aandacht voor LGBTQ+ stellen met een kinderwens. Voor hen gaat ouder worden van een kind in de regel niet vanzelf. Hun proces begint met het onderzoeken van alle mogelijkheden. Ook de regelgeving speelt een rol: Wat als je in de toekomst uit elkaar gaat? Wie is de juridisch ouder en blijft dat zo? Voor lesbische stellen is het bijvoorbeeld pijnlijk dat hun kind het moederschap van de duomoeder kan ontkennen. Hoe dat zit, leg ik uit in deze blog.
Duomoederschap bij een anonieme donor
Op 1 april 2014 is de Wet lesbisch ouderschap in werking getreden. Wanneer de kinderwens van twee met elkaar getrouwde vrouwen vervuld wordt via kunstmatige bevruchting door een anonieme donor, is de echtgenote van de biologische moeder de duomoeder van het kind op grond van artikel 1:198 lid 1 sub b BW. Dat is ook zo bij een geregistreerd partnerschap. Voor 2014 kon de duomoeder alleen juridisch ouder worden door adoptie. Ondanks de Wet lesbisch ouderschap doen lesbische stellen er goed aan een adoptieprocedure te overwegen, omdat adoptie meer zekerheid biedt dan ouderschap van rechtswege of erkenning waarbij het recht op ontkenning van het duomoederschap meespeelt.
Ontkenning door een van de moeders
Binnen een jaar na de geboorte van het kind kunnen de duomoeder en de biologische moeder een verzoek tot ontkenning van het duomoederschap doen. Dat kan alleen als 1) de duomoeder vóór het huwelijk niet wist van de zwangerschap of 2) als de duomoeder niet akkoord is gegaan met de kunstmatige bevruchting. Over het algemeen probeert een lesbisch stel gezamenlijk een kindje te krijgen via een anonieme donor, dus in de praktijk komt een ontvankelijk verzoek tot ontkenning van het duomoederschap door een van de moeders weinig voor.
Vanaf dat het kind 1 jaar oud is, kunnen de moeders het duomoederschap niet meer ontkennen. Voor ontkenning door het kind geldt een andere termijn. Terwijl de moeders hun kind opvoeden, blijft het duomoederschap aantastbaar. Ook na jaren liefdevolle verzorging van haar kind, kan het kind het moederschap van de duomoeder ontkennen. Daar zijn stellen zich helaas niet altijd van bewust.
Ontkenning door het kind
Het kind kan tussen zijn 18e en 21e een verzoek doen tot ontkenning van het duomoederschap. Het verzoek wordt vrijwel altijd toegewezen. Voor de duomoeder die destijds samen met haar partner een kindje kreeg, is dat een hard gelag. Deze aantasting van het moederschap is mogelijk, omdat de grond voor ontkenning van het duomoederschap dezelfde is als voor ontkenning van het vaderschap.
Bij vaderschap dat is ontstaan tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap is er een vermoeden dat de echtgenoot de verwekker van het kind is. Dit vermoeden is te weerleggen door de vader, de moeder en het kind. Bij de duomoeder is er geen vermoeden dat zij de biologische moeder van het kind is, dat is feitelijk niet mogelijk (tenzij er eiceldonatie heeft plaatsgevonden tussen de moeders).
Toch kan haar moederschap worden ontkend op dezelfde grond als het vaderschap, namelijk dat zij niet de biologische ouder is. In een procedure over ontkenning van het moederschap van de duomoeder is er in de regel geen bewijsprobleem en wordt het ontkenningsverzoek van het kind toegewezen. Het rechtsgevolg van een ontkenning van het duomoederschap is dat de duomoeder wettelijk gezien nooit de ouder van het kind is geweest.
Tip
Als je samen een kinderwens hebt en een kind krijgt, weet je niet hoe het leven loopt en of je bij elkaar blijft tijdens de opvoeding van jullie kind. Bij ouderschap van rechtswege of erkenning heeft de duomoeder geen zekerheid dat zij altijd juridisch moeder blijft. Adoptie biedt meer zekerheid dan erkenning: beide moeders blijven moeder ongeacht hoe het leven loopt. Ook is adoptie een sterker recht dat buiten Nederland vaker wordt erkend. Graag informeer en adviseer ik LGBTQ+ stellen over familierechtelijke aangelegenheden.
mr ir W. (Wilma) de Jongh